بنزین در آستانه سهنرخی شدن؛ سناریوی تازه دولت برای سال ۱۴۰۵
با وجود تأکید مکرر مقامات دولتی و وزیر نفت مبنی بر عدم افزایش قیمت بنزین، نشانههایی از بررسیهای کارشناسی و جلسات پرتکرار درباره این موضوع، حاکی از آغاز شمارش معکوس برای تغییر وضعیت است.
به گزارش آتیهآنلاین، بنزین در ساختار اقتصادی ایران کالایی بسیار حساس و سیاسی است. تجربه دولت خاتمی نشان داد که افزایش تدریجی قیمت بنزین از طریق بودجه سنواتی میتواند با حساسیتزدایی همراه باشد، اما منتقدان آن دوره، افزایش قیمت را عامل تورم دانسته و طرح تثبیت قیمتها را در مجلس تصویب کردند.
با روی کار آمدن دولت احمدینژاد، همان طراحان طرح تثبیت قیمتها از ضرورت افزایش قیمت بنزین سخن گفتند. در نهایت، سهمیهبندی بنزین در سالهای بعد آغاز شد، اما این سیاست نیز نتوانست بحران بنزین را حل کند. در دوره هدفمندی یارانهها، قیمت بنزین به نرخ فوب خلیج فارس نزدیک شد، اما افزایش نرخ ارز باعث شد این تطابق از بین برود.
اکنون ایران با ناترازی شدید در حوزه انرژی مواجه است؛ کمبود برق در تابستان و گاز در زمستان صنایع را با بحران روبهرو کرده و ناترازی بنزین نیز به حدود ۲۵ میلیون لیتر در روز رسیده است. مصرف بالای سوخت در خودروهای داخلی و فرسوده، نبود حملونقل عمومی کارآمد، و عدم تحقق وعدههای توسعه زیرساختها، فشار بر دولت را افزایش دادهاند.
وزیر نفت، پاکنژاد، همچنان تأکید دارد که تصمیمی برای افزایش قیمت بنزین گرفته نشده، اما خاطره تلخ افزایش ناگهانی قیمت در آبان ۱۳۹۸ و اعتراضات پس از آن، حساسیت افکار عمومی را بالا نگه داشته است. پزشکیان نیز در انتخابات ریاستجمهوری وعده داده بود که مردم را غافلگیر نخواهد کرد.
از نرخ سوم تا بنزین ۷۰ هزار تومانی
در شرایطی که تورم سالانه در ایران به بیش از ۴۰ درصد رسیده، فاصله قیمت بنزین با ارزش دلاری آن افزایش یافته و کارشناسان معتقدند چارهای جز اصلاح قیمت وجود ندارد. دولت چندین طرح را بررسی کرده است؛ از جمله واردات بنزین سوپر با قیمت آزاد بین ۴۰ تا ۶۰ هزار تومان برای خودروهای لوکس، که هنوز اجرایی نشده است.
به گزارش خبرآنلاین، طرح دیگر، افزایش عمومی قیمت بنزین به ۵ تا ۷ هزار تومان است که با استقبال کمی مواجه شده. اما گزینهای که بیش از همه مورد توجه قرار گرفته، رونمایی از نرخ سوم بنزین است. در این طرح، سهمیه ۶۰ لیتری با قیمت ۱۵۰۰ تومان حفظ میشود، ۱۰۰ لیتر بعدی با نرخ ۳۰۰۰ تومان عرضه میشود، و مصرف بیشتر از این مقدار با کارت جایگاه و نرخ ۷۰۰۰ تا ۱۰٬۰۰۰ تومان محاسبه خواهد شد.
رضا سپهوند، دبیر کمیسیون انرژی مجلس، رقم پیشنهادی برای نرخ سوم را ۷۵۰۰ تومان اعلام کرده و گفته تصمیم نهایی به تصویب دولت یا شورایعالی هماهنگی اقتصادی بستگی دارد. همچنین احتمال چهارنرخی شدن بنزین نیز مطرح است که شامل عرضه بنزین وارداتی با نرخ آزاد خواهد بود.
در این میان، علی عسگری، طراح قانون هدفمندی یارانهها، معتقد است اگر این قانون طبق برنامه اجرا میشد، امروز قیمت بنزین به حدود ۲۰ هزار تومان میرسید. محمدرضا باهنر نیز سناریویی ارائه داده که در آن قیمت بنزین به ۷۰ هزار تومان میرسد و یارانه نقدی ماهانه برای هر فرد حدود ۶ تا ۷ میلیون تومان خواهد بود.
با توجه به ناکارآمدی تجربه پانزدهساله پرداخت یارانه نقدی، به نظر میرسد دولت در سال ۱۴۰۵ تصمیمات مهمی در حوزه بنزین اتخاذ خواهد کرد. رونمایی از نرخ سوم بنزین محتملترین سناریوست؛ کالایی که با وجود سهمیهبندی هجدهساله، همچنان درگیر بحران قیمت و مصرف است.