دیابت در ایران؛ از افزایش مبتلایان تا کاهش کنترل مطلوب
شیوع روزافزون دیابت، عوارض جدی و بار اقتصادی سنگین آن، نیاز به افزایش آگاهی و کنترل بیماری را ضروری کرده است.
به گزارش آتیه آنلاین، شیوع دیابت در ایران و جهان به سرعت در حال افزایش است و هر سال صدها هزار نفر به جمعیت مبتلایان اضافه میشوند. با وجود داروهای جدید و دسترسی نسبی به درمان، میزان کنترل مطلوب بیماری کاهش یافته و بسیاری از بیماران از ابتلای خود مطلع نیستند. کارشناسان هشدار میدهند که بدون افزایش آگاهی، خودمراقبتی و پوشش درمانی، عوارض دیابت میتواند هزینههای اقتصادی و اجتماعی سنگینی برای کشور و خانوادهها به همراه داشته باشد.
در بخشهایی از گزارش روزنامه ایران آمده که، دیابت یکی از مهمترین بیماریهای غیرواگیر جهان و ایران است و به دلیل شیوع روزافزون، در اولویت برنامههای وزارت بهداشت قرار دارد. دکتر باقر لاریجانی، رئیس پژوهشگاه علوم غدد و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی تهران، در نشست خبری «سمینار تازههای دیابت» به مناسبت روز جهانی دیابت، آمار نگرانکنندهای از شیوع جهانی و داخلی این بیماری ارائه داد. در جهان حدود ۶۰۰ میلیون نفر مبتلا به دیابت هستند و پیشبینی میشود تا سال ۲۰۵۰ این عدد به ۸۵۰ میلیون نفر برسد. سال گذشته سه میلیون نفر در سطح جهان دچار عوارض جدی ناشی از دیابت شدهاند.
در ایران، ۱۴ درصد جمعیت بزرگسال به دیابت مبتلا هستند و ۹ میلیون نفر نیز در وضعیت پیشدیابت قرار دارند. سالانه حدود ۵۰۰ هزار نفر به جمعیت دیابتیها اضافه میشوند. حدود ۳۰ درصد بیماران از بیماری خود آگاه نیستند و زمانی به پزشک مراجعه میکنند که عوارض جدی ایجاد شده باشد. تنها ۶۵ درصد بیماران درمان دارویی دریافت میکنند و کنترل مطلوب دیابت در کشور کاهش یافته است؛ این میزان پنج سال پیش ۴۰ درصد بود، اما اکنون به ۲۵ درصد رسیده است. این افت نشاندهنده کاهش خودمراقبتی و آگاهی بیماران است.
برای مقابله با این چالش، وزارت بهداشت برنامه «۸۰، ۸۰، ۸۰» را اجرایی کرده است. هدف این برنامه افزایش آگاهی مردم تا ۸۰ درصد، افزایش درمان دارویی تا ۸۰ درصد و ارتقای کنترل مطلوب بیماری در بیماران دیابتی است. توجه به خودمراقبتی و سواد سلامت نیز از دیگر محورهای مهم این برنامه است.
دیابت علاوه بر پیامدهای سلامت فردی، بار اقتصادی سنگینی بر کشور تحمیل میکند. دکتر لاریجانی اشاره کرد که حدود ۱۵ درصد منابع حوزه سلامت ایران صرف دیابت و عوارض آن میشود و سالانه حدود ۳۰۰ هزار سال عمر مفید جامعه به دلیل دیابت و عوارض آن از دست میرود. این بیماری هزینههای سنگینی برای بیمهها ایجاد میکند، زیرا متفورمین و انسولین جزو پرمصرفترین داروها هستند و آزمایش قند خون یکی از رایجترین آزمایشهاست. مدیریت این هزینهها میتواند کمک قابل توجهی به صرفهجویی منابع کشور کند.
از نظر عوارض، دیابت خطرناک و چندجانبه است. افراد دیابتی که کنترل بیماری خود را ندارند، چهار برابر بیشتر در معرض مشکلات قلبی قرار میگیرند. دیابت شایعترین علت بروز مشکلات بینایی و زخم پای دیابتی در کشور است و حدود ۱۵ درصد بیماریهای کلیوی ناشی از دیابت است. زخم پای دیابتی یکی از اصلیترین دلایل قطع عضو در ایران محسوب میشود.
پژوهشگاه علوم غدد و متابولیسم با همکاری معاونت علمی ریاست جمهوری و شرکتهای دانشبنیان، سکوی مراقبت از بیماران دیابتی را طراحی کرده است که به زودی در اختیار بیماران قرار میگیرد. همچنین اقدامات نوین درمانی مانند سلولدرمانی برای بیماران تازهمبتلا فراهم شده است. در حوزه دارو، تلاش برای تولید کامل انسولین در کشور از مرحله پایه تا تولید نهایی در دستور کار قرار دارد و پوشش بیمهای داروها نیز به تدریج در حال بهبود است.
دکتر انسیه نسلی اصفهانی، رئیس مرکز تحقیقات دیابت پژوهشگاه، به عوارض ناشی از کنترل ناکافی دیابت اشاره کرد. دیابت باعث درگیری عروق کوچک و بزرگ بدن میشود و عوارضی مانند نوروپاتی و اختلال در عروق پا، چشم و کلیه را ایجاد میکند. در عروق پا، نوروپاتی باعث میشود اعصاب نتوانند فشار وارده را به مغز گزارش دهند و فرد قادر به جابهجایی مناسب پا نباشد؛ در نتیجه فشار زیاد روی نقاطی از پا باعث زخم و تغییر شکل پا میشود. بررسی منظم پا توسط پزشک و خود مراقبتی روزانه از جمله اقدامات ضروری برای پیشگیری از این عوارض است.
دیابت یک بیماری مزمن است که درمان قطعی ندارد و تنها میتوان آن را کنترل کرد. تبلیغات گسترده در فضای مجازی درباره درمان دیابت با پودرها و قطرههای گیاهی میتواند خطرناک باشد. بسیاری از مردم تصور میکنند داروهای شیمیایی عوارض دارند و داروهای گیاهی بیضرر هستند، در حالی که داروهای گیاهی میتوانند اثرات سمی طولانیمدت بر کبد و سایر اندامها داشته باشند. داروهایی که پزشک تجویز میکند بر اساس تحقیقات علمی و با دوز مناسب برای کنترل بیماری و پیشگیری از عوارض طراحی شدهاند.
در مجموع، دیابت یک چالش جدی بهداشتی، اجتماعی و اقتصادی است که نیازمند افزایش آگاهی عمومی، خودمراقبتی بیماران، دسترسی به درمانهای دارویی و نوین، و مدیریت هزینهها است. اقدامات پژوهشگاه علوم غدد و متابولیسم و برنامههای وزارت بهداشت در مسیر کاهش عوارض، افزایش کنترل بیماری و ارتقای کیفیت زندگی بیماران دیابتی طراحی شدهاند، اما موفقیت این برنامهها مستلزم همکاری گسترده جامعه، بیماران و سیستم درمانی است.