فرونشست در شهرک ولیعصر؛ چرا منطقه ۱۸ به نقطه بحرانی تهران تبدیل شده است؟
فرونشست زمین در شهرک ولیعصر تهران که شب گذشته موجب گرفتار شدن سه دستگاه خودرو در حاشیه خیابان ولدخانی شد، بار دیگر توجهها را به وضعیت نگرانکننده فرونشست در منطقه ۱۸ و هشدارهایی که پیشتر درباره آن داده شده بود، جلب کرد.
به گزارش آتیهآنلاین، این حادثه در ساعت ۲۳:۲۸ به سامانه ۱۲۵ اعلام شد و به سرعت دو ایستگاه آتشنشانی به محل اعزام شدند. بررسیهای اولیه نیروهای امدادی نشان داد که در اثر بارندگیهای اخیر، خاک منطقه پوک شده و نشست زمینی به وسعت حدود ۱۰ متر و عمق تقریبی یکونیم متر شکل گرفته است؛ فروچالهای که یک مینیبوس، یک وانت مزدا و یک پیکان وانت را در خود گرفتار کرد.
به گفته جلال ملکی، سخنگوی سازمان آتشنشانی تهران، هرچند خودروها در وضعیت خطرناکی قرار گرفته بودند، عملیات امدادی بدون آسیبدیدگی شهروندان انجام شد. آتشنشانان با استفاده از تجهیزات تخصصی و با همکاری عوامل شهرداری، خودروها را بهصورت مرحلهبهمرحله و با احتیاط از حفره خارج کرده و در محل امن مستقر کردند. این مأموریت نهایتاً در ساعت ۰۱:۰۴ بامداد پایان یافت و خوشبختانه حادثه تلفات یا مصدومی به همراه نداشت.
اما آنچه این رخداد را از سطح یک حادثه شهری فراتر میبرد، تأکید کارشناسان بر این است که چنین فروچالههایی نه ناگهانی و غیرقابل پیشبینی، بلکه نتیجه روندی هشدار دادهشده هستند. علی بیتالهی، رئیس بخش خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، در واکنش به حادثه تأکید کرد که این مرکز پیشتر نسبت به افزایش نرخ فرونشست در منطقه ۱۸ و بهویژه محدوده شهرک ولیعصر هشدار داده بوده است. به گفته او، طی دو سال گذشته سرعت فرونشست در این منطقه بیش از سه برابر شده و به متوسطی بالای ۲۲ سانتیمتر در سال رسیده است؛ رقمی که از منظر علمی بسیار نگرانکننده تلقی میشود.
بیتالهی به ایسنا توضیح میدهد که فروچاله اخیر از نوع «فرونشست ناگهانی» بوده؛ پدیدهای که بهدلیل ترکیب خاک غیرچسبنده، فعالیت قنوات قدیمی، برداشت بیرویه آب و نفوذ بارندگیها در لایههای زیرسطحی رخ میدهد. در چنین شرایطی، جریانهای زیرزمینی موجب آبشستگی و ایجاد حفرههای پنهان میشوند و با کوچکترین تحریک محیطی، مانند بارشهای شدید، زمین فرو میریزد. او همچنین یادآور میشود که منطقه ۱۸ نقاط پرخطری بهویژه در مجاورت شنچالهای بزرگ، زمینهای کشاورزی دارای چاههای متعدد و گودالهای حاصل از استخراج ماسه دارد؛ مجموعهای از عوامل که تهدید فرونشست را تشدید میکنند.
یکی از ابعاد مهمتر این پدیده، خطرات زیرساختی آن است. بیتالهی هشدار داد که مسیر خطآهن تهران–تبریز از بخشهایی عبور میکند که درگیر همین پدیده فرونشست هستند. وی اعلام کرد که گزارشهایی درباره تغییر نرخ فرونشست به شرکت راهآهن ارائه شده و لزوم مانیتورینگ دقیق و مداوم مسیر ریلی را گوشزد کرده است. اهمیت این موضوع زمانی آشکارتر میشود که بدانیم هرگونه تغییر ناگهانی در بستر زمین میتواند تهدیدی جدی برای ایمنی قطارها و مسافران باشد.
حادثه اخیر در شهرک ولیعصر اگرچه بدون تلفات انسانی پایان یافت، اما بار دیگر نشان داد که فرونشست در تهران، بهویژه در مناطق جنوبی و غربی، وارد مرحلهای خطرناک شده است. کارشناسان معتقدند مدیریت منابع آب، نظارت بر برداشتهای کشاورزی، کنترل گودبرداریهای گسترده، و پایش دائمی تغییرات زمین از ضروریترین اقداماتی است که باید بهطور فوری در دستور کار قرار گیرد. فروچالههای ناگهانی هشداری روشناند: زیر پای تهران در حال تغییر است و بیتوجهی امروز میتواند در آینده به فجایع بزرگتری بیانجامد.