قطع کمکها به آفریقا، مراقبتهای مربوط به ایدز را به شدت متزلزل کرده است
موج کمسابقه حذف بودجههای آمریکا، بریتانیا و اروپا خدمات درمان و پیشگیری «اچ آی وی» را در بخشهای گستردهای از آفریقا مختل کرده و پس از سالها پیشرفت، دوباره نشانههای بازگشت و افزایش موارد ابتلا به ایدز آشکار شده است.
در ماههای پایانی سال ۲۰۲۵، گزارشهای تازه از کشورهای مختلف آفریقایی تصویری نگرانکننده از تاثیر کاهش شدید کمکهای خارجی بر نظام مقابله با ویروس ایدز ترسیم کرده است. در «موزامبیک»، یک دختر نوجوانِ قربانی تجاوز به درمانگاه مراجعه کرد اما با درهای بسته مواجه شد. در «زیمبابوه»، آمار مرگومیر ناشی از «ایدز» برای نخستینبار در پنج سال اخیر افزایش یافته است و در «اتیوپی» و «جمهوری دموکراتیک کنگو»، کمبود کیتهای تشخیص باعث شده شمار زیادی از موارد مشکوک اساسا ثبت و تشخیص داده نشوند.
بر اساس گزارش جدید گاردین، این وقایع بخشی از موج گستردهتر وضعیتی است که از زمان قطع تقریبا کامل کمکهای خارجی آمریکا در ابتدای سال میلادی آغاز شد و با کاهشهای مشابه از سوی بریتانیا و سایر کشورهای اروپایی شدت گرفت. برآوردها نشان میدهد که مجموع کمکهای سلامت جهانی در سال ۲۰۲۵ حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد کمتر از میزان آن در سال ۲۰۲۳ است؛ کاهشی که ستونهای اصلی شبکه خدمات «اچ آی وی» را در کشورهای کمدرآمد و با درآمد متوسط سست کرده است.
«وینی بیانییما»، مدیر اجرایی «برنامه مشترک ایدز سازمان ملل متحد»، در واکنش به این وضعیت گفت: «اکوسیستم پیچیدهای که خدمات ایدز را در دهها کشور تامین میکرد، از پایه متزلزل شده است.» این نهاد هشدار میدهد که در صورت ادامه اختلالها و نبود اقدام فوری، ممکن است جهان تا سال ۲۰۳۰ با ۳.۳ میلیون مورد ابتلای جدید بیشتر از پیشبینیها مواجه شود.
گزارش «برنامه مشترک ایدز سازمان ملل متحد» نشان میدهد که آسیب اصلی متوجه بخش پیشگیری بوده است. بخشی که عمدتا به بودجههای اهداکنندگان وابسته است. با محدود شدن منابع، بسیاری از کشورها درمان بیماران فعلی را در اولویت قرار دادهاند و همین امر باعث افت شدید برنامههای پیشگیری شده است. برای نمونه، شمار دریافتکنندگان داروهای پیشگیری در کشور «بوروندی» نسبت به سالهای قبل ۶۴ درصد کاهش یافته است.
در همین حال، مجموعهای از گزارشهای میدانی سازمان بریتانیایی «فرانتلاین ایدز» در هشت کشور از جمله «آنگولا»، «کنیا»، «مالاوی»، «موزامبیک»، «نیجریه»، «تانزانیا»، «اوگاندا» و «زیمبابوه» نیز نشان میدهد که روندهای منفی در بسیاری از مناطق آغاز شده است؛ از افزایش موارد جدید «اچ آی وی» گرفته تا بالا رفتن دوباره مرگومیر پس از چند سال کاهش مداوم.
بخش مهمی از پیشرفتهای سالهای گذشته در گرو شناسایی و پوشش «جمعیتهای کلیدی» بود؛ گروههایی شامل افرادی با روابط پرخطر، مصرفکنندگان تزریقی مواد، کارگران جنسی، اقلیتها و زندانیان. کلینیکهای حامی این گروهها و خدمات سیارِ آنها معمولا یکی از موثرترین راههای کاهش انتقال بوده است. اما بسیاری از همین مراکز با قطع بودجه بسته شدهاند و سازمانهای محلی که پایههای اصلی حمایت اجتماعی بودند یکییکی فرو میریزند.
در جنوب صحرای آفریقا، دختران نوجوان و زنان جوان همچنان در میان آسیبپذیرترین گروهها هستند و برنامههای اختصاصی آنها نیز از نخستین بخشهایی بوده که بر اثر کمبود بودجه حذف شده است. در «کنیا» فعالان میگویند برخی افراد برای دسترسی به خدمات در کلینیکهای دولتی ناچارند هویت واقعی خود را پنهان کنند؛ اقدامی که به گفته آنها اطلاعات حیاتی درباره الگوهای انتشار ویروس را مخدوش میکند.
«جان پلاستو»، مدیر اجرایی «فرانتلاین ایدز»، با بیان اینکه «پیشرفتها در حال عقبنشینی است» تاکید کرده که در برخی کشورها نشانههایی از شکلگیری مدلهای بومی و پایدارتر پاسخ به «اچ آی وی» دیده میشود؛ پاسخی که بر همکاری میان دولتها و جوامع محلی استوار است.
با وجود این چشمانداز تیره، «برنامه مشترک ایدز سازمان ملل متحد» به برخی نقاط امید نیز اشاره میکند: از افزایش تعهدات مالی داخلی در «نیجریه»، «اوگاندا»، «ساحلعاج»، «آفریقای جنوبی» و «تانزانیا» گرفته تا گسترش داروهای نوین تزریقی با اثر طولانیمدت. «بیانییما» میگوید: «دانش و ابزارها را داریم. کاری که اکنون به آن نیازمندیم، شجاعت سیاسی است؛ یعنی سرمایهگذاری در جوامع، در پیشگیری، در نوآوری و در حمایت از حقوق انسانی تا بتوانیم ایدز را پایان دهیم.»