کمبود واکسن آنفلوآنزا؛ از دست رفتن زمان طلایی تزریق
با آغاز فصل پاییز و افزایش نگرانیها درباره بیماری آنفلوآنزا، موضوع دسترسی و توزیع واکسن این بیماری بار دیگر در صدر مباحث حوزه سلامت قرار گرفته است.
ویروسهای جدید و مقاوم هربار از گوشه و کنار جهان بیرون میزنند. آنفلوآنزا هرسال با علائمی شبیه سرماخوردگی ساده آغاز میشود. این ویروس در برخی موارد میتواند به بیماری جدی و حتی مرگبار تبدیل شود، بهویژه در میان گروههای پرخطر مانند سالمندان، کودکان خردسال، زنان باردار و بیماران دارای نقص ایمنی. از طرفی سرعت انتشار این ویروس بسیار بالاست و بخش زیادی از جامعه را درگیر میکند. در چنین شرایطی، واکسیناسیون به عنوان مهمترین ابزار پیشگیری، اهمیت زیادی دارد.
هفته گذشته مهدی پیرصالحی، معاون وزیر بهداشت و رئیس سازمان غذا و دارو، در نمایشگاه ایران فارما گفت: «سیاست سازمان غذا و دارو در سال جاری واردات پنج میلیون دوز واکسن آنفلوآنزا بوده است. واردات و تامین واکسن بر عهده شرکتهای واردکننده است که براساس نیاز بازار و کمبودهای سالهای گذشته برنامهریزی میکنند. تاکنون حدود یک میلیون و 500 هزار دوز واکسن وارد شده و پیشبینی میشود تا پایان مهر ماه دو میلیون دوز دیگر نیز وارد شود.»
امروزه سرماخوردگیها انواع مختلفی دارند. بسیاری از آنها با داروهای ساده و مراقبتهای خانگی بهبود پیدا نمیکنند و نیاز به درمانهای پیچیدهتر و بیمارستانی دارند. تزریق واکسن در کاهش بار مراجعات پزشکی، هزینه دارو، نوع شدید بیماری و بستریشدن نقش دارد. میزان مرگومیر ناشی از آنفلوآنزا در ایران، طبق اعلام رئیس اداره مراقبت از بیماریهای واگیر وزارت بهداشت سالانه بین 60 تا 200 نفر است. این مسئله با استفاده از واکسن تا حدود زیادی برطرف میشود.
پیرصالحی ادامه میدهد: «از مجموع واکسنهای وارد شده، حدود یک میلیون دوز در اختیار معاونت بهداشتی قرار میگیرد تا برای کادر درمان و گروههای پرخطر استفاده شود. حدود 2 تا 2.5 میلیون دوز دیگر در داروخانهها توزیع خواهد شد. با توجه به تجربه سالهای گذشته، این تعداد برای پوشش نیاز کافی است و مردم نگرانی بابت تامین واکسن نداشته باشند.»
این سخنان در حالی مطرح میشود که بسیاری از مردم در روزهای اخیر هنگام مراجعه به داروخانهها، با نبود واکسن مواجه شدهاند. این موضوع موجب نگرانی شهروندانی شده که میدانند زمان طلایی تزریق واکسن آنفلوآنزا از ۱۵ شهریور تا اواخر مهرماه است چراکه بعد از تزریق واکسن، بدن به دو هفته زمان نیاز دارد تا آنتیبادی لازم را تولید کند و از شخص در برابر بیماری محافظت کند.
نحوه توزیع واکسن و قیمت
واکسن آنفلوآنزا در ایران به دو شیوه در دسترس است؛ بخشی از آن در شبکه بهداشت بهطور رایگان به گروههای هدف شامل سالمندان بالای ۶۵ سال، زنان باردار، بیماران خاص و کادر درمان تزریق و بخش دیگر به صورت آزاد در داروخانهها عرضه میشود.
امسال قیمت واکسن آنفلوآنزا رشد چشمگیری داشته است. سال گذشته واکسن به قیمت 260 هزار تومان عرضه میشد. امسال این رقم 920 هزار تومان تعیین شده است. البته این قیمت دولتی است. واکسنهایی که در مطبها و از مجراهای دیگر به فروش میرسند تا دو و سه برابر قیمت دارند. هادی احمدی، مدیر روابط عمومی انجمن داروسازان ایران در این زمینه به مهر گفت: «احتمال افزایش دوباره قیمت واکسنهای وارداتی هلندی و فرانسوی در توزیع مرحله جدید وجود دارد. رقمی بیش از ۱۰۰ هزار تومان افزایش قیمت برای واکسنهای وارداتی خواهیم داشت.»
تا اواخر هفته صبر کنید
قباد مرادی، رئیس مرکز مدیریت بیماریهای واگیر وزارت بهداشت نیز درباره حجم واکسنهای در اختیار شبکه بهداشت گفت: «سازمان غذا و دارو امسال مقادیر بیشتری از واکسن آنفلوآنزا در اختیار معاونت بهداشت وزارت بهداشت قرار داد. یک میلیون و ۳۰۰ هزار دوز واکسن آنفلوآنزا در اختیار دانشگاهها و دانشکدههای علوم پزشکی کشور قرار خواهد گرفت. تاکنون ۱۰۰ هزار دوز واکسن آنفلوآنزای ایرانی توزیع شده و ۳۰۰ هزار دوز واکسن هلندی نیز تحویل شده و در حال توزیع است. همچنین ۳۰۰ هزار دوز دیگر از نوع واکسن چینی در مرحله برچسبزنی است که احتمالا تا اواخر هفته در اختیار حوزه بهداشت قرار خواهد گرفت.»
محدودیت منابع مالی یکی از موانع جدی در گسترش پوشش واکسیناسیون است. مرادی یادآور شد: «سال گذشته میزان ۸۰۰ هزار دوز واکسن آنفلوآنزا ایرانی در شبکه بهداشت توزیع شد که امسال این میزان به یک میلیون و ۳۰۰ هزار دوز رسیده است. با توجه به شرایط اقتصادی و منابعی که در اختیار وزارت بهداشت وجود دارد، نمیتوان بیشتر از این واکسن آنفلوآنزا برای شبکه بهداشت تهیه کرد.»
سبدفروشی، آفت توزیع مناسب واکسن
کمبود واکسن در داروخانهها تنها ناشی از محدودیت منابع نیست، بلکه به گفته کارشناسان، مشکلاتی در فرآیند توزیع وجود دارد. برخی شرکتهای پخش متهماند که به روش «سبد فروشی» داروخانهها را مجبور به خرید محصولات جانبی میکنند تا واکسن در اختیارشان قرار گیرد. احمدی، مدیر روابط عمومی انجمن داروسازان ایران در اینباره به مهر گفت: «توزیع واکسن آنفلوآنزا به این شکل است که ابتدا دستگاه کارتخوان وارد داروخانه میشود تا هزینه آن پرداخت شود و اگر داروخانه نتواند هزينه آن را پرداخت كند، واكسن به داروخانه داده نمیشود. برخي شركتها براي فروش واكسن آنفلوآنزا، سبد فروشي انجام ميدهند و مستندات آن نيز وجود دارد.»
از منظر علمی، متخصصان تاکید دارند که واکسن آنفلوآنزا نهتنها از شدت بیماری میکاهد بلکه از مرگومیر نیز به شکل چشمگیری جلوگیری میکند. محمد حیدری، کارشناس سلامت عمومی، میگوید: «واکسن آنفلوآنزا نه یک انتخاب لوکس بلکه یک ضرورت بهداشتی است.»
در کنار مزایای واکسیناسیون، باورهای نادرست هم وجود دارد. برخی تصور میکنند که واکسن سیستم ایمنی را ضعیف میکند. دکتر احمد وثوقیمطلق، فوقتخصص آسم و آلرژی، به وبدا گفت: «واکسن به هیچ عنوان سیستم ایمنی بدن را ضعیف نمیکند، بلکه آن را برای مقابله با ویروس تقویت میکند. عوارض احتمالی واکسن بسیار نادر است و فواید آن به مراتب بیشتر است.»
از سوی دیگر، اهمیت واکسیناسیون کودکان بهعنوان یکی از گروههای پرخطر بارها مورد تاکید قرار گرفته است. طبق آمار سازمان جهانی بهداشت، هر سال بین ۵ تا ۱۵ درصد جمعیت جهان به آنفلوآنزا مبتلا میشوند.
با وجود همه چالشها در واردات، توزیع و باورهای عمومی، پیام مشترک مسئولان و متخصصان این است که واکسیناسیون آنفلوآنزا اقدامی ضروری برای محافظت از سلامت عمومی است. تجربه سالهای گذشته نشان داده که بیتوجهی به این اقدام پیشگیرانه میتواند هزینههای انسانی و اقتصادی سنگینی به کشور تحمیل کند. بنابراین، دسترسی عادلانه و بهموقع به واکسن، همراه با آگاهسازی عمومی، تنها راهکار برای مقابله مؤثر با این بیماری فصلی به شمار میرود.