موتورسیکلتها؛ کابوس خیابانهای تهران
50 درصد کشتهشدگان تصادفات در تهران موتورسیکلتسواران هستند؛ آماری که نشان میدهد مشکل موتورسیکلتها تنها مزاحمت برای دیگران نیست، بلکه جان خود کاربران را نیز تهدید میکند.
در دل شلوغی خیابانهای تهران، موتورسیکلتها گاهی به سرعت از میان ترافیک عبور میکنند، از پیادهروها میگذرند و چراغ قرمز را نادیده میگیرند. بسیاری از شهروندان معتقدند این وسیله، راهی سریع و ارزان برای رسیدن به مقصد است، اما همین ویژگیها باعث تخلفات پرخطر و ناامنی در شهر شده است.
جعفر تشکری هاشمی، رئیس کمیسیون عمران و حملونقل شورای شهر تهران درباره چرایی گرایش مردم به استفاده از موتورسیکلت میگوید: مردم و موتورسیکلتسواران به دلیل توانایی موتور در عبور سریع از حجم انبوه ترافیک شهری، استفاده از پیادهروها و حتی حرکت در جهت مخالف و عبور از چراغ قرمز، این وسیله را انتخاب میکنند. البته این شامل همه موتورسیکلتسواران نمیشود، اما وجه غالب چنین رفتارهایی همین است.
او افزود: موتورسیکلت با هزینهای بسیار پایین، امکان نادیده گرفتن قوانین را برای کاربران فراهم میکند و برخوردهای صرفا سلبی، مانند ایجاد مانع یا اعمال قانون، قادر به حل مسئله نیست. اگر به دنبال راهکارهای عاقلانه برای اصلاح رفتارهای ناهنجار موتورسیکلتها باشیم، میتوانیم هم به ساماندهی پیادهروها برسیم و هم حوادث ترافیکی را کاهش دهیم.
تشکری هاشمی با اشاره به آمار تصادفات گفت: حدود ۵۰ درصد کشتهشدگان تصادفات در تهران، موتورسیکلتسواران هستند. این نشان میدهد که مسئله تنها مربوط به تخلفات و مزاحمت برای دیگران نیست، بلکه آسیب جدی به خود کاربران نیز وارد میکند.
رئیس کمیسیون عمران تأکید کرد: طرح ساماندهی موتورسیکلتها در دستور کار شهرداری است، اما اجرای آن تنها بر عهده شهرداری نیست. پلیس، دستگاههای فرهنگی و وزارت صنعت نیز باید در این طرح نقش ایفا کنند. هدف این است که موتورسیکلتها به سمت وسایلی بروند که قابلیت تخلفات پرخطر نداشته باشند و صرفاً برای تردد عادی طراحی شوند.
او درباره ناکارآمدی اقدامات سختافزاری گفت: روشهایی مانند نصب دستکها و گیتها روی پیادهروها جز ایجاد مزاحمت برای مردم و خطر برای عابران نتیجه دیگری ندارد. در خیابانهایی مانند خیابان بهشت، خیابان خیام، اطراف بازار و خیابان ۱۵ خرداد، موتورهای انبوه روی پیادهروها حرکت میکنند و در خیابانهایی مانند لالهزار، عبور خودروها به سختی ممکن است.
تشکری هاشمی افزود: تجربه ایجاد خط ویژه برای موتورسیکلت نیز نشان میدهد که این اقدام تشویق به استفاده از موتور است و مشکل را حل نمیکند. حتی جداکنندههای نصبشده در مسیرهای BRT برای جلوگیری از سبقت موتور از اتوبوس، هم اکنون موجب مختل شدن حرکت اتوبوسها و تردد گسترده موتور سیکلتها شده است.
او یادآورشد: این موضوع تنها دغدغه کارشناسان ترافیک نیست؛ نیاز به یک رویکرد جامع، با مشارکت چند دستگاه مسئول و برنامهریزی دقیق، برای ساماندهی وضعیت نابسامان موتورسیکلتها در شهر احساس میشود.
رئیس کمیسیون عمران و حملونقل شورای شهر تهران، بر اهمیت استفاده از تجربه جهانی در ساماندهی موتورسیکلتها و بهبود کیفیت زندگی شهروندان تأکید کرد.
او گفت: اگر بخواهیم این مسئله را تنها به کارشناسان عمران یا مدیریت شهری بسپاریم، راه به جایی نمیبریم. صاحبنظران باید بنشینند و از تجربه کشورهای شرق آسیا مانند ویتنام و چین استفاده کنند. در آنجا موتورسیکلتها به وفور استفاده میشوند، اما سبقت غیرمجاز ندارند، همه کلاه ایمنی سر دارند و قوانین را مانند رانندگان خودرو رعایت میکنند.
تشکری هاشمی افزود: مطالعات تطبیقی از ابعاد اجتماعی و اقتصادی ضرورت دارد. نمیتوان کار را به چند نفر پیمانکار و کارگر سپرد که فقط مانع و دستک در خیابانها نصب کنند؛ این اقدامات جز ایجاد درآمد برای پیمانکاران و خطر برای عابران نتیجه دیگری ندارد.
وی در ادامه به اهمیت بازگشت گروههای حذفشده از عرصههای شهری اشاره کرد: مسئله فقط موتورسیکلتها نیست. زنانی که با کالسکه کودک تردد میکنند، سالمندان ، افراد دارای معلولیت و... با وضعیت فعلی پیادهروها حذف شدهاند. مدیریت شهری باید راهی برای بازگرداندن این شهروندان به شهر بیابد.
رئیس کمیسیون عمران، رویکرد انسانمحور به شهرها را ضروری دانست و گفت: در کشور ما و دنیا، چند دهه است که مفهوم شهرهای انسانمحور مطرح شده شهرهایی برای مردم، نه برای خودروها. اما در تهران، بزرگراه، تونل، پل و پارکینگ برای تسهیل تردد خودرو ساخته شده، در حالی که امنیت عابران حتی سالم و جوان نیز رعایت نمیشود.
وی ادامه داد: رویکرد خودرومحور باعث میشود خیابانها با حداکثر سرعت خودروها طراحی شوند و آسایش و امنیت عابران نادیده گرفته شود. آسفالت مکرر، روشنایی، فضای سبز میانی و المانهای تبلیغاتی همگی برای رفاه خودروسواران است. حتی پیادهروها، که باید محل امن عبور عابران باشند، به دلیل حفاریها، تخریبها و موانع فیزیکی مغازهها و دستفروشها غیرقابل استفاده شدهاند.
تشکری هاشمی تأکید کرد: اولویت مدیریت شهری باید پیادهروها باشد؛ زیبایی، نورپردازی، المانهای تبلیغاتی و کفپوش مناسب باید برای پیادهروها در نظر گرفته شود، سپس خودروها.
رئیس کمیسیون عمران و حملونقل شورای شهر تهران، بر ضرورت تغییر رویکرد مدیریت شهری از خودرومحوری به انسانمحوری تأکید کرد و گفت: وقتی یک خودرو در دستانداز میافتد، هیچ اتفاق غیرقابل کنترلی رخ نمیدهد؛ ممکن است ماشین کمی تکان بخورد، اما عابر در معرض تهدید جدی قرار میگیرد. ما نباید قبول کنیم که خودروها در خیابانها یکهتازی کنند و جان مردم به خطر بیفتد.
او افزود: حتی پلهای عابر پیاده هم به گونهای طراحی شدهاند که خودروها راحتتر عبور کنند. این نگاه که خودروها تقدس دارند و عابران یا دوچرخهسواران فاقد اهمیت هستند، باید تغییر کند. تغییر رویکرد بیش از هر چیز نرمافزاری است و نیازمند اصلاح باورهای مدیران و سیاستگذاران است.
تشکری هاشمی ادامه داد:اگر این تغییر اتفاق بیفتد، مشکل منابع و اجرا نخواهیم داشت. میتوان پیادهروها را تعریض کرد و به جای حذف یا کاهش ارزش آنها به نفع خودروها، فضا را برای عبور و لذت مردم از خیابان بازسازی کرد. خودروهای سیار عرضه غذا نیز نباید مانع حرکت مردم باشند؛ خیابان باید فضایی برای تعامل و فعالیت شهروندان باشد.
وی با اشاره به اهمیت حفظ ارزشهای تاریخی و گردشگری گفت: خیابانهایی مانند ۳۰ تیر و بهشت باید فضایی امن و دلپذیر برای عابران و دوچرخهسواران داشته باشند. به جای حذف مسیرهای دوچرخه یا اختصاص همه فضا به پارکینگ خودرو، باید امکاناتی برای قدم زدن، دوچرخهسواری و بهرهمندی از محیط طبیعی ایجاد کنیم. این فضاها علاوه بر رفاه شهروندان، به گردشگری و ارزشهای تاریخی منطقه نیز خدمت میکنند.
به گفته رئیس کمیسیون عمران تغییر نگاه مدیریت شهری به انسانمحوری، محور اصلی ساماندهی ترافیک، موتورسیکلتها، پیادهروها و فضای عمومی شهر است و بدون آن، هیچ اقدام سختافزاری به تنهایی قادر به حل مشکلات موجود نخواهد بود.