انتقال آب یا انتقال بحران؟ چالش آبی پایتخت ادامه دارد
پروژه انتقال آب از سد طالقان به تهران، پس از سالها انتظار، سرانجام در روز جمعه به اتمام رسید و به گفته عیسی بزرگزاده، سخنگوی صنعت آب کشور، این طرح ظرفیت تأمین آب پایتخت را به ۵ مترمکعب در ثانیه رسانده است.
به گزارش آتیهآنلاین، این پروژه که از سال ۱۴۰۱ آغاز شده بود، با تکمیل خط لوله ۶۴ کیلومتری از طالقان به آبگیر بیلقان در کرج، امکان انتقال ۲.۵ مترمکعب آب در ثانیه به تهران را فراهم کرده و به همراه ۲.۵ مترمکعب قبلی، نیاز آبی پایتخت را تا حدی جبران میکند. اما کارشناسان معتقدند این طرح، تنها مسکّنی موقت برای بحران آب تهران است و نمیتواند راهحلی پایدار برای ناترازی منابع و مصارف آب ارائه دهد.
با اوجگیری بحران آب در تابستان، مسئولان بار دیگر به الگوی تکراری انتقال آب روی آوردند. پیشنهادهایی مانند انتقال آب از دریای خزر یا عمان مطرح شد، اما طرح طالقان به دلیل سرعت در اجرا، در اولویت قرار گرفت. این پروژه که تا پیش از دولت چهاردهم تنها ۴۰ درصد پیشرفت داشت، از بهمن گذشته شتاب گرفت و سرانجام به بهرهبرداری رسید. با این حال، کارشناسان زیستمحیطی و آبی از همان ابتدا هشدار دادند که این طرحها، بدون مدیریت مصرف، تنها بحران را به مناطق دیگر منتقل میکنند.
چالش اصلی: مصرف بیرویه در کشاورزی
علی حاجمرادی، کارشناس ارشد آب، معتقد است که راهکار اصلی برای حل بحران آب تهران، مدیریت مصرف در بخش کشاورزی است. او توضیح میدهد: «در حالی که مصرف آب شرب و بهداشت در تهران نسبت به میانگین کشوری بالاتر است، همچنان بخش کشاورزی با اختصاص ۱.۸ میلیارد مترمکعب آب، بیشترین مصرف را در استان دارد.» حاجمرادی تأکید میکند که کاهش مصرف آب در کشاورزی، مشابه آنچه برای کل کشور پیشنهاد شده، میتواند ناترازی منابع و مصارف را در تهران تعدیل کند. پدیده فرونشست زمین در جنوب و جنوبغرب تهران، نتیجه برداشت بیرویه آب برای کشاورزی است که نشاندهنده ضرورت اصلاح الگوی مصرف در این بخش است.
انتقال آب، همراه با توسعه ناپایدار
حاجمرادی هشدار میدهد که طرحهای انتقال آب، مانند پروژه طالقان، صرفاً برای تأمین نیازهای ناشی از ساختوسازهای جدید و افزایش جمعیت طراحی شدهاند و تأثیری بر مدیریت مصرف فعلی ندارند. او به فرهیختگان میگوید: «هر نفر جمعیت جدید در تهران سالانه ۱۰۰ مترمکعب آب نیاز دارد. طرح طالقان در بهترین حالت، تنها نیاز یک میلیون نفر جمعیت جدید را تأمین میکند و نمیتواند کمبود آب کنونی را جبران کند.» او پیشنهاد میدهد که به جای اجرای طرحهای پرهزینه انتقال آب، باید سرعت ساختوساز و مهاجرت به تهران کاهش یابد.
محمد درویش، فعال محیطزیست، نیز این طرحها را ناکارآمد میداند: «انتقال آب در هیچ نقطهای از ایران بحران آبی را بهطور پایدار حل نکرده است. این طرحها تنها به توسعه ناپایدار و افزایش جمعیت در تهران دامن میزنند.» او با اشاره به تجربه شکستخورده پروژههای مشابه، میافزاید: «ساخت بزرگراهها برای کاهش ترافیک، تنها به افزایش خودروها منجر شد. انتقال آب نیز همین نتیجه را دارد؛ تهران مهاجرپذیرتر میشود و منابع سایر مناطق تحت فشار قرار میگیرند.»
لزوم اصلاح الگوی مصرف
درویش تأکید میکند که با صرفهجویی تنها ۱۰ درصد در مصرف آب کشاورزی تهران، معادل ۱۸۰ میلیون مترمکعب آب آزاد میشود که برابر با حجم آب منتقلشده از طالقان است. او استفاده از آبهای بازچرخانیشده برای مصارف غیرشرب و ارتقای روشهای آبیاری را از راهکارهای پایدار میداند. درویش همچنین از عدم اجرای سند ملی امنیت غذایی که کاهش ۱۰ درصدی مصرف آب کشاورزی را هدفگذاری کرده، انتقاد میکند و خواستار شفافیت در گزارش عملکرد این سند است.
جمعبندی
طرح انتقال آب طالقان، اگرچه پاسخی موقت به نیازهای آبی پایتخت است، اما بدون مدیریت مصرف و اصلاح الگوی کشاورزی، نمیتواند بحران آب تهران را بهطور ریشهای حل کند. کارشناسان بر لزوم کاهش مصرف آب در کشاورزی، کنترل توسعه شهری و استفاده از منابع بازچرخانیشده تأکید دارند. تا زمانی که این راهکارهای پایدار جایگزین طرحهای پرهزینه و موقت انتقال آب نشوند، تهران همچنان در چرخه ناترازی منابع آب گرفتار خواهد ماند.