انتقال پایتخت یا اصلاح مدیریت آب؛ کدام مسیر نجات تهران است؟
کاهش ۵۰درصدی ذخایر سدهای تهران و رسیدن برخی سدها به کمتر از پنجدرصد پرشدگی، پایتخت را در موقعیتی بیسابقه از تنش آبی مطلق قرار داده است. گزارشهای رسمی نشان میدهد ذخایر آب از ۴۹۰ میلیون مترمکعب در سال گذشته به حدود ۲۵۰ میلیون مترمکعب کاهش یافته و در سد امیرکبیر تنها هشتدرصد ظرفیت باقی مانده است.
به گزارش آتیهآنلاین، همزمان، کارشناسان هشدار میدهند که هزینه تأمین هر مترمکعب آب ممکن است به ۴ یورو برسد؛ عددی که تأمین آب برای جمعیت ۱۵میلیونی تهران را به بحرانی اقتصادی بدل میکند.
رئیسجمهور نیز در اظهارنظری بیسابقه گفته است: «اگر روند فعلی ادامه یابد، ممکن است ناچار شویم تهران را تخلیه کنیم.» این هشدار، صرفاً زیستمحیطی نیست؛ بلکه زنگ خطر برای ساختار جمعیتی و اقتصادی کشور محسوب میشود.
پاییز امسال خشکترین فصل چند دهه اخیر تهران بوده است. در مهر و نیمه نخست آبان، میزان بارش کمتر از یک میلیمتر ثبت شده؛ درحالیکه میانگین معمول این دوره ۵۰ تا ۶۰ میلیمتر است. این کمبارشی بیسابقه فشار شدیدی بر منابع زیرزمینی وارد کرده که در سالهای اخیر بهدلیل برداشتهای سنگین بهشدت افت کردهاند.
با این حال، وزارت نیرو هنوز برنامه مشخصی برای مدیریت این بحران ارائه نداده و تنها به صدور هشدار درباره کمآبی و احتمال جیرهبندی بسنده کرده است. کارشناسان هشدار میدهند ادامه این وضعیت میتواند تأمین آب شرب، صنعتی و خدماتی تهران را مختل کند و به بحرانی فراگیر منجر شود.
راه پرهزینه انتقال پایتخت
در واکنش به بحران، بار دیگر بحث انتقال پایتخت از تهران مطرح شده است. شورای شهر تهران نیز چراغ سبز اولیه را برای بررسی این گزینه روشن کرده، اما برآوردها نشان میدهد جابهجایی پایتخت بین ۵۰ تا ۱۰۰ میلیارد دلار هزینه دارد و فرآیندی حداقل دهساله خواهد بود. کارشناسان میگویند زیرساختهای حیاتی تهران قابل انتقال نیست و چنین طرحی در شرایط کنونی بیشتر جنبه نمادین دارد تا راهحل واقعی.
راهکارهای کمهزینهتر اما مغفول
به گزارش هفت صبح، در مقابل، طرحهایی با هزینهای کمتر از ۲۰۰ میلیون دلار برای مدیریت بحران پیشنهاد شدهاند؛ از جمله بازچرخانی و تصفیه پساب، اصلاح الگوی مصرف، استفاده از منابع پایدارتر و تمرکززدایی هوشمند با تقویت شهرهای میانی.
کارشناسان معتقدند تمرکززدایی تدریجی از تهران و انتقال برخی نهادهای اداری به مناطق کمتنشتر میتواند بدون نیاز به جابهجایی کامل پایتخت، فشار را از دوش شهر بردارد.
تبعات اقتصادی فروپاشی آبی
بحران آب تنها یک تهدید زیستمحیطی نیست؛ بلکه تهدیدی مستقیم برای اقتصاد پایتخت است. در صورت جیرهبندی یا تخلیه بخشی از شهر، خسارات مستقیم و غیرمستقیم میتواند به ۱۵ میلیارد دلار در سال برسد.
کاهش بهرهوری شهری، افت ارزش املاک، مهاجرت معکوس و افزایش هزینههای تأمین آب جایگزین، از پیامدهای قطعی این بحران است. محدودیت آب میتواند تا ۲۵ درصد از تولید ناخالص منطقهای تهران را کاهش دهد و هزینههای جانبی همچون انتقال آب از منابع دوردست یا استفاده از آبشیرینکنها، فشار مضاعفی بر بودجه عمومی وارد کند.
توسعه بیضابطه؛ ریشه بحران
ریشه بحران کنونی، به گفته کارشناسان، در توسعه بیضابطه شهری و تراکمفروشی مداوم است. افزایش ساختوساز در اطراف پایتخت و رشد بیرویه شهرکها، مصرف آب را از ظرفیت تأمین منابع فراتر برده است.
پیشنهادهایی چون قطع دائم انشعاب واحدهای خالی و استخرها و توقف صدور مجوزهای جدید ساختوساز مطرح شده است، اما اجرای آنها نیازمند اراده و هماهنگی میان وزارت نیرو، شهرداری و دولت است.