واردات گسترده کالا از کشورهای کمآب؛ تهدید تازه برای دسترسی جهانی به آب پاک
گزارش تازه «واتراید» نشان میدهد واردات گسترده کالا از کشورهای کمآب توسط کشورهای ثروتمند، فشار بر منابع آب جهانی را تشدید کرده و دسترسی میلیونها نفر به آب پاک را در آستانه فروپاشی قرار داده است.
گزارش تازه سازمان «واتراِید» نشان میدهد واردات گسترده مواد غذایی و پوشاک توسط کشورهای ثروتمند، فشار بیسابقهای بر منابع آب کشورهایی وارد کرده که خود با کمبود شدید آب روبهرو هستند. این نهاد اعلام کرده است که «ردپای آبی» تولید برخی از کالاهای پرمصرف که بیشتر محصولات غذایی و لباس است، دسترسی میلیونها نفر به آب پاک روزانه را تهدید میکند.
بر اساس این گزارش، در بخشهای وسیعی از جهان، میزان برداشت آب زیرزمینی برای آبیاری محصولات از سرعت احیای طبیعی آبخوانها بیشتر است؛ وضعیتی که به خشک شدن چاهها و ناتوانی خانوارها در تامین آب آشامیدنی منجر شده است. «واتراید» تاکید میکند که این روند، همزمان با رشد تقاضای جهانی برای محصولات تولیدشده در مناطق کمآب، شدت گرفته است.
آمارهای تکاندهنده از ردپای آبی محصولات
اطلاعات منتشرشده نشان میدهد که برخی از کالاهای پرمصرف روزانه، حجم عظیمی از منابع آب را در کشورهای درگیر کمآبی مصرف میکنند: تولید یک فنجان قهوه به ۱۴۰ لیتر آب نیاز دارد. آووکادو بهطور متوسط دارای ردپای آبی حدود ۲۰۰۰ لیتر به ازای هر کیلوگرم است. برنج ۴۰ درصد آبیاری جهانی را به خود اختصاص میدهد و ۱۷ درصد از افت آبهای زیرزمینی جهان ناشی از تولید برنج است؛ هر کیلو برنج حدود ۲۵۰۰ لیتر آب مصرف میکند. تولید پنبه در هند حدود ۲۲ هزار لیتر، در پاکستان ۹۸۰۰ لیتر و در آمریکا حدود ۸۱۰۰ لیتر آب به ازای هر کیلوگرم مصرف میکند.
هماکنون نزدیک به ۴ میلیارد نفر، معادل دوسوم جمعیت جهان در مناطق دارای تنش آبی زندگی میکنند و این رقم تا سال ۲۰۵۰ میتواند به ۵ میلیارد نفر برسد. طبق آمار «واتراید»، یکنهم جمعیت جهان همچنان به آب پاک نزدیک محل زندگی خود دسترسی ندارد.
پیامدهای صادرات آب پنهان
بهرغم آنکه صادرات مواد غذایی و محصولات کشاورزی منبع درآمد بسیاری از کشورهاست، دادهها نشان میدهد که در صورت نبود سیاستهای پایدار، این روند سهم مستقیمی در تشدید بحران آب دارد. نمونههای میدانی گزارش، ابعاد بحران را روشنتر میکند: در اتیوپی خشک شدن دریاچه «آبجاتا» با برداشت گسترده آب برای آبیاری محصولاتی چون گل رز و تغییر اقلیم مرتبط دانسته شده است. پاکستان یکی از کمآبترین کشورهای جهان است؛ نسبت برداشت آب به منابع قابل استفاده بیش از ۸۰ درصد برآورد شده، اما این کشور در سال ۲۰۱۰ با رقم ۷.۳ میلیارد مترمکعب بزرگترین صادرکننده آب مجازی در قالب صادرات محصولات کشاورزی بود. در هند نرخ افت آبهای زیرزمینی بین سالهای ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۰ حدود ۲۳ درصد افزایش یافت. هند ۱۲ درصد از کل صادرات جهانی آب مجازی را به خود اختصاص میدهد و با مصرف ۲۴ درصدی منابع آب زیرزمینی جهان، میلیاردها نفر را در معرض کمبود آب قرار داده است.
هشدار درباره بازگشتپذیری کاهش دستاوردها
«ویرجینیا نیوتن-لوئیس»، تحلیلگر ارشد سیاستگذاری «واتراید»، در واکنش به یافتههای گزارش گفت: «اینکه مصرف ما در کشورهای ثروتمند دسترسی جوامع کمآب به آب پاک را مختل کند، قابل قبول نیست. نشانهها حاکی از آن است که تغییرات دو دهه گذشته قابل بازگشت است.»
او تاکید کرد که نشانههای موجود حاکی از «غیرقابل استمرار بودن» الگوی کنونی مصرف جهانی است. «تیم واینرایت»، مدیر اجرایی «واتراید» هم اضافه کرد: «عواقب نابرابری دسترسی به آب و رشد سریع کمبود جهانی منابع، نیازمند اقدام هماهنگ بینالمللی است. توسعه اقتصادی بدون دسترسی پایدار و عادلانه به آب تحققپذیر نیست.»
زمینه جهانی بحران آب
در سال ۲۰۱۵ جامعه جهانی با تصویب هدف ششم توسعه پایدار سازمان ملل، تعهد داد تا سال ۲۰۳۰ دسترسی جهانی به آب پاک و بهداشت فراهم شود؛ اما گزارش «واتراید» نشان میدهد که شکاف بین منابع آبی و تقاضای جهانی سریعتر از پیشبینیها در حال گسترش است.
این سازمان هشدار میدهد که درگیریها، رشد جمعیت، تغییرات اقلیمی و افزایش برداشتهای صنعتی، آینده دسترسی به آب را برای نسلهای آتی با تهدید جدی مواجه کرده است. در صورتی که روند فعلی ادامه یابد، میلیونها نفر دیگر نیز به جمع ساکنان مناطق دارای تنش آبی افزوده خواهند شد.