رشد ۷ درصدی هزینههای رفاهی؛ گام روبهجلوی اتحادیه اروپا در تقویت حمایت اجتماعی
اروپا با داشتن مستمری، مسکن اجتماعی، مزایای بیکاری، مراقبتهای پزشکی و حمایت از معلولان، یکی از بهترین حمایتهای اجتماعی را در جهان دارد. در اتحادیه اروپا، میانگین هزینهکرد مزایای اجتماعی در مقایسه با تولید ناخالص داخلی حدود ۲۷ درصد است.
طبق دادههای اداره آمار اروپا «یورواستات»، در سال ۲۰۲۴ تمام کشورهای عضو اتحادیه اروپا هزینههای رفاهی خود را افزایش دادند. این افزایش در مجموع نزدیک به ۷ درصد است و بودجه اجتماعی کل اتحادیه را به حدود پنج میلیارد یورو میرساند.
اکنون در سراسر اتحادیه اروپا، میانگین هزینهکرد مزایای اجتماعی در مقایسه با تولید ناخالص داخلی حدود ۲۷ درصد است. اما این نسبتها در کشورهای مختلف بسیار متفاوتاند.
فنلاند، فرانسه و اتریش سخاوتمندترین اعضای اتحادیه اروپا در مزایای اجتماعی هستند و هر یک حدود ۳۲ درصد از تولید ناخالص داخلی خود را صرف مزایای اجتماعی میکنند.
ایرلند با تنها ۱۲ درصد در رتبه آخر قرار دارد. بنا بر دادههای «یورواستات» این رقم کمتر از کشورهای غیرعضو اتحادیه اروپا همچون بوسنی و هرزگوین با ۲۰ درصد و صربستان با ۱۸ درصد است. به گفته کارشناسان، دلایلی برای این موضوع وجود دارد؛ از جمله ساختار جمعیتی کشورها.
«برنهارد ابینگهاوس» استاد جامعهشناسی کلان در دانشگاه مانهایم، رشتهای که بیشتر بر تحلیل نظامها و جمعیتهای اجتماعی در سطح ساختاری میپردازد، معتقد است که ایرلند نسبت به دیگر اقتصادها هنوز نسبتا جوان است. بنابراین هزینهها برای بازنشستگی، مراقبتهای طولانیمدت و مراقبتهای سلامت مرتبط با سن در این کشور پایینتر است.
او میگوید: «علاوه بر این، تولید ناخالص داخلی در ایرلند (مانند لوکزامبورگ) به دلیل شرکتهای بینالمللی که از این کشور برای اهداف مالیاتی استفاده میکنند تا حدی متورم است. به همین دلیل در مورد ایرلند، استفاده از درآمد ناخالص ملی (GNP)، یعنی مجموع درآمدی که ساکنان به دست میآورند، شاخص بهتری نسبت به تولید ناخالص داخلی است.»
با این حال، ایرلند در همه انواع مزایای اجتماعی کمخرجترین نیست: این کشور از نظر هزینهکرد برای مسکن اجتماعی نسبت به تولید ناخالص داخلیاش در جایگاه دوم اتحادیه اروپا قرار دارد.
بازنشستگی، بیکاری، مسکن: بزرگترین مزایا کداماند؟
به طور کلی، بازنشستگی بزرگترین بخش از هزینه اجتماعی اتحادیه اروپا را به خود اختصاص میدهد: دو تریلیون یورو از کل هزینهکرد اتحادیه برای مزایای اجتماعی بازنشستگان است.
بیماری و مراقبتهای بهداشتی با تقریبا ۱.۵ تریلیون یورو در رتبه دوم قرار میگیرند، سپس هزینههای حمایت از خانواده و کودکان با ۰.۴ تریلیون یورو و حمایت از افراد دارای معلولیت با ۰.۳ تریلیون یورو قرار دارد.
با وجود اصلاحات بحثبرانگیز اخیر در بخش بازنشستگی فرانسه، که فعلا به حالت تعلیق درآمده و هدف آن مهار هزینههای دولتی بازنشستگی بود، فرانسه بیشترین هزینه مزایای بازنشستگی در اتحادیه اروپا را انجام نمیدهد و تنها ۱۳ درصد از تولید ناخالص داخلی خود را به آن اختصاص میدهد.
در واقع سه کشور اول در هزینه مزایای بازنشستگی شامل اتریش با ۱۴.۷ درصد، ایتالیا با ۱۴.۶ درصد و فنلاند با ۱۴.۵ درصد هستند.
در زمینه مراقبتهای بهداشتی و بیماری، آلمان بیشترین سرمایهگذاری را دارد که ۹.۹ درصد است و پس از آن فرانسه و هلند هر یک با ۹.۵ درصد قرار گرفتهاند.
فرانسه با هزینهای معادل ۱.۷۵ درصد از تولید ناخالص داخلی در حمایت از بیکاری پیشتاز است و پس از آن فنلاند با ۱.۶۵ درصد و اسپانیا با ۱.۵ درصد قرار میگیرند.
در حمایتهای مربوط به مسکن، فنلاند با هزینهای معادل ۰.۹۹ درصد تولید ناخالص داخلی در صدر قرار دارد، سپس ایرلند با ۰.۷۲ درصد و آلمان با ۰.۶۳ درصد قرار گرفتهاند.
به نظر میرسد اروپاییها از افزایش هزینهکرد حوزه مسکن استقبال میکنند. در نظرسنجی یوروبارومتر ۲۰۲۵، کمبود مسکن مقرونبهصرفه به عنوان «فوریترین و مبرمترین» مشکل در اتحادیه اروپا برجسته شد و حدود ۴۰ درصد پاسخدهندگان این مسئله را مطرح کردند.
رشد رفاهی استونی: چقدر با تورم مرتبط است؟
با وجود شکاف شرق و غرب در اروپا، بسیاری از کشورها با کمترین هزینهها در حال نزدیک شدن به بزرگترین هزینهکنندگان هستند. سال گذشته، استونی هزینههای رفاهی خود را نزدیک به ۲۰ درصد افزایش داد که سریعترین رشد در میان تمام کشورهای اتحادیه اروپا است و پس از آن کرواسی و رومانی هم با ۱۸ و ۱۷.۵ درصد وضعیت مشابهی را تجربه کردند.
با این حال، طبق گفته «لائوری ترین»، استاد سیاست عمومی تطبیقی در دانشگاه تالین، جهش استونی در هزینههای اجتماعی بیشتر نتیجه شاخصگذاری و رشد قوی دستمزدهاست تا تغییری سیاسی به سمت گسترش دولت رفاه.
او دراینباره میگوید: «شاخص بازنشستگی سال ۲۰۲۴ به دلیل تورم بالا و رشد سریع دستمزدها در سالهای قبل به شدت افزایش یافت. با توجه به جمعیت قابلتوجه بازنشستگان، این موضوع به طور خودکار هزینهها را افزایش میدهد.» او ادامه میدهد: «مزایای والدین در استونی مبتنی بر دستمزد است، بنابراین وقتی دستمزدهای متوسط حدود ۱۰ درصد افزایش یافت، هزینه کل این مزایا نیز بالا رفت. تغییرات آستانه درآمد معاف از مالیات و فشارهای گسترده هزینههای زندگی نیز به این اثر اضافه میشود.»
در همین حال، کمترین افزایشها در یونان با ۳.۲ درصد، سوئد با ۳.۹ درصد، ایتالیا و دانمارک هر دو با ۴.۳ درصد است که به طور کلی نشان میدهد همه کشورهای اتحادیه اروپا هزینهکرد مزایا را افزایش دادند.
طبق برآوردهای اولیه، رشد هزینههای اجتماعی آلمان با حدود ۶.۵ درصد، نسبتا از اکثر کشورهای اتحادیه اروپا کمتر است، اما کارشناسان تردید دارند که این کشور به این زودی خزانه عمومی خود را کوچکتر کند.
«ابینگهاوس» در این مورد گفت: «در آلمان، اصلاحات بازنشستگی انجام شده و گامهای بیشتری نیز در حال بحث است، اما در سال ۲۰۲۴، هزینههای اضافی ناشی از پناهجویان اوکراینی و کاهش سرعت اقتصادی (که به معنای رشد کمتر GDP و بیکاری بیشتر است) فشار بیشتری بر هزینهها وارد کرده است.»