تا کارت نکشی، ثبتنام نمیکنند؛ تحصیل پرهزینه برای کودکان مهاجر
با گذشت بیش از ۴۰ روز از آغاز سال تحصیلی، سیاستهای دولت در قبال تحصیل فرزندان اتباع افغانستانی هنوز روشن نیست.
به گزارش آتیهآنلاین، اگرچه در سالهای گذشته نیز رویهی واحدی وجود نداشت، اما امسال بهدلیل دستور ترک ایران برای برخی اتباع و تمدید مدارک برای گروهی دیگر، وضعیت بهمراتب پیچیدهتر شده است. مدارس در برخی شهرها از ثبتنام کودکان اتباع خودداری کرده یا سیاستهای سلیقهای در پیش گرفتهاند. در مهدیشهر سمنان، دانشآموزان اتباع قانونی مجبور به تحصیل در مدرسهای تجمیعی شدند و اجازه انتخاب رشتههای ریاضی یا تجربی در مقطع متوسطه دوم را ندارند. در ملارد نیز حتی فرزندان مادران ایرانیِ دارای همسر افغان، تا هفتهها از ثبتنام محروم ماندند.
سوم آبانماه، نادر یاراحمدی، رئیس مرکز امور اتباع وزارت کشور، اعلام کرد که ۲۸۰ هزار دانشآموز اتباع غیرمجاز از کشور خارج شدهاند و در سال جدید تنها ۳۲۰ هزار دانشآموز اتباع در مدارس ثبتنام کردهاند؛ در حالیکه سال گذشته این رقم ۷۰۰ هزار نفر بود. او وعده داد که هیچ دانشآموز تبعهای از تحصیل بازنخواهد ماند و دولت فرصتی تازه برای ثبتنام اتباع غیرمجاز فراهم کرده است. با وجود این وعده، شواهد میدانی نشان میدهد که اجرای بخشنامهها با بینظمی و رفتارهای شخصی برخی مدیران همراه است و دانشآموزان بسیاری هنوز پشت در مدارس ماندهاند.
ثبتنام با پول؛ آموزش فروشی برای کودکان مهاجر
اگرچه طبق مصوبه دولت، مدارس دولتی باید اتباع را بهصورت رایگان ثبتنام کنند، اما در شهرستانهایی مانند ملارد، مهدیشهر و قم، خانوادهها از پرداخت مبالغ سنگین برای ورود به مدارس خبر دادهاند. در ملارد، مدارس دولتی برای ثبتنام هر دانشآموز اتباع بین ۱۰ تا ۱۵ میلیون تومان طلب کردهاند؛ در برخی موارد این مبلغ به پنج میلیون کاهش یافته، اما همچنان پرداخت آن برای خانوادههای کارگر دشوار است. در مهدیشهر نیز تصمیم گرفته شده دانشآموزان اتباع در دو مدرسه جداگانه و در دو شیفت تحصیل کنند، بدون اجازه ادامه تحصیل در مقطع متوسطه دوم.
روایتهای خانوادهها نشان میدهد که مدارس به بهانه تکمیل ظرفیت، دانشآموزان اتباع را از مدارس شهری به روستاهای اطراف فرستادهاند. «نسیمه»، یکی از مادران افغان ساکن ملارد، مجبور شده دخترش را در روستای خوشنام ثبتنام کند و پنج میلیون تومان بپردازد. او میگوید برای خرید کتابهای درسی نیز دو میلیون تومان هزینه کرده و روزانه نیمساعت راه برای رساندن فرزندش طی میکند.
در این میان، مادران ایرانی که همسر افغان دارند نیز وضعیت مشابهی دارند. یکی از آنها در گفتوگو با «فرهیختگان» گفته است: «مدارس تا پول نگیرند، اسم بچه را وارد نمیکنند. هر مدرسهای رفتم گفتند یا جا نداریم یا باید ده میلیون بدهی.» او دو دختر ۸ و ۱۳ ساله دارد که هنوز موفق به ثبتنام نشدهاند. این مادر میگوید: «آموزشوپرورش میگوید گرفتن پول غیرقانونی است، اما مدارس میگویند بدون پرداخت، ثبتنام نمیکنیم. تا کارت نکشی، بچهات را قبول نمیکنند.»
گزارشها از قم و شهرهای دیگر نیز حاکی است که برخی مدارس حتی اتباع دارای مدارک قانونی را نیز بهدلیل «دستورهای شفاهی» یا «ظرفیت تکمیل» ثبتنام نکردهاند. این در حالی است که سیاست رسمی دولت، تضمین حق تحصیل برای تمام کودکان مهاجر – اعم از قانونی و غیرقانونی – اعلام شده است.
بهرغم وعدههای حمایتی وزارت کشور، واقعیت میدانی از تداوم برخوردهای سلیقهای، فشار مالی بر خانوادههای مهاجر و تبعیض در دسترسی به آموزش حکایت دارد. اکنون هزاران کودک افغان، ازجمله فرزندان مادران ایرانی، همچنان از حق اولیه تحصیل محروماند و هیچ نهاد اجرایی پاسخگو نیست.