تناقض بزرگ اشتغال زنان؛ تحصیلات بالا، فرصتهای کم
با وجود نقش پررنگ زنان در اشتغال، تولید و کارآفرینی، سهم آنها از بازار کار ایران همچنان پایین است؛ در حالی که زنان نیمی از جمعیت در سن کار کشور را تشکیل میدهند و از منظر نیروی انسانی میتوانند یک موتور محرک در رشد اقتصادی باشند.
به گزارش آتیهآنلاین، تجربه کشورهای توسعهیافته نشان میدهد که نرخ مشارکت اقتصادی زنان یکی از شاخصهای اصلی پیشرفت محسوب میشود و هر چه این نرخ بالاتر باشد، سرعت توسعه اقتصادی نیز افزایش مییابد.
کارشناسان اقتصادی معتقدند که بدون حضور زنان در فعالیتهای اقتصادی، امکان رسیدن به رشد پایدار و بهرهوری مطلوب وجود ندارد. در دهههای اخیر، اشتغال برای بسیاری از زنان بهویژه زنان تحصیلکرده به یک مطالبه حیاتی تبدیل شده است؛ مطالبهای که علاوه بر استقلال مالی، نقش مهمی در تأمین هزینههای خانواده و ارتقای کیفیت زندگی دارد. افزایش حضور زنان در مشاغل غیررسمی و خانگی نیز بخشی از این تمایل رو به رشد را نشان میدهد.
۸۰ درصد فعالان مشاغل خانگی، زن هستند
آمارهای وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی بیانگر یک نکته مهم است: زنان بیش از ۸۰ درصد تسهیلات، مجوزها و اشتغال ایجادشده در حوزه مشاغل خانگی را به خود اختصاص دادهاند. این موضوع نشان میدهد که زنان، در نبود فرصتهای رسمی و پایدار شغلی، بیش از مردان به سمت کارآفرینی خرد و خانگی حرکت کردهاند؛ حوزهای که ظرفیت قابلتوجهی برای اشتغالزایی و توسعه اقتصاد خانواده دارد.
بهزاد سامدلیری، مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان تهران، مشارکت اقتصادی زنان را یکی از ارکان اصلی پیشرفت کشور میداند. او به ایسنا میگوید: «زنان نیمی از سرمایه انسانی کشورند و حضور آنان در بازار کار نهتنها بر تولید و اشتغال اثر میگذارد، بلکه به بهبود کیفیت زندگی خانوارها کمک میکند.» سامدلیری با اشاره به شرایط استان تهران تاکید میکند که بیش از ۵۰ درصد تسهیلات مشاغل خانگی در سال گذشته به بانوان اختصاص یافته و برای زنان کارآفرین دسترسی به منابع مالی، وامهای کمبهره، آموزشهای بازاریابی و تسهیل صدور مجوزها در نظر گرفته شده است.
به گفته او، تا پایان سال گذشته ۹۰۰ هزار زن شاغل در استان تهران مشغول فعالیت بودهاند و برای حمایت بیشتر از آنان، معافیتهای مالیاتی و بیمهای در قالب تعاونیها ارائه شده است.
تضاد میان تحصیلات بالا و سهم اندک از اشتغال
در کنار این آمارها، یک تناقض مهم وجود دارد: با وجود افزایش تحصیلات دانشگاهی زنان، سهم آنها از بازار کار همچنان اندک است. کارشناسان این شکاف را نتیجه نبود تناسب میان نظام آموزشی و بازار کار، کمبود فرصتهای شغلی پایدار، ضعف زیرساختهای حمایتی و محدودیتهایی میدانند که امکان اشتغال رسمی زنان را کاهش میدهد.
فاطمه عزیزخانی، کارشناس عالی مرکز پژوهشهای مجلس، میگوید: «نرخ مشارکت اقتصادی زنان در ایران حدود یکپنجم نرخ مشارکت مردان است، در حالی که زنان نیمی از جمعیت در سن کار را تشکیل میدهند.» او معتقد است که حضور زنان در بازار کار بیش از آنکه ناشی از فرصتها باشد، به نیازهای اقتصادی و معیشتی برمیگردد. عزیزخانی همچنین تأکید میکند دخترانی که مادران شاغل داشتهاند، تمایل بیشتری برای ورود به بازار کار دارند؛ موضوعی که نقش الگوهای خانوادگی را پررنگ میکند.
مشاغل خانگی؛ پلی برای افزایش مشارکت اقتصادی زنان
یکی از رویکردهای مهم وزارت کار در سالهای اخیر، توسعه مشاغل خانگی و خرد بوده است؛ حوزهای که به گفته دبیرخانه ستاد ساماندهی مشاغل خانگی، ۸۰ درصد فعالان آن را زنان تشکیل میدهند. این نوع کسبوکارها بهویژه برای زنان متأهل، مادران و ساکنان مناطق کمبرخوردار فرصتی فراهم کرده تا بدون نیاز به حضور در محیطهای رسمی، در چرخه اقتصاد فعال باشند.
کارشناسان معتقدند اگر حمایتهای مالی، آموزشی و زیرساختی بیشتری ارائه شود، مشاغل خانگی میتوانند نرخ مشارکت زنان را به شکل چشمگیری افزایش دهند و حتی به تحقق هدف دولت برای کاهش بیکاری کمک کنند.