زمینگیر شدن هواپیماهای کمکرسان بریتانیایی در سایه سود بیسابقه از جنگ
بزرگترین شرکت تسلیحاتی بریتانیا در حالی مجوز پرواز هواپیماهای «نجاتبخش» خود را لغو کرده که از آن برای حمل کمکهای غذایی استفاده میشد.
شرکت «بای سیستمز» BAE Systems، بزرگترین تولیدکننده سلاح بریتانیا، بیسروصدا پشتیبانی از ناوگان هواپیماهایی را لغو کرده است که کمکهای بشردوستانه «نجاتبخش» به برخی از فقیرترین کشورهای جهان ارائه میداد. این تصمیم، توزیع کمکهای حیاتی به کشورهایی مانند سودان جنوبی، سومالی و جمهوری دموکراتیک کنگو را که با بحرانهای جدی روبرویند بیش از پیش کاهش میدهد.
بر اساس گزارشی که در گاردین منتشر شده، به لطف افزایش هزینههای دفاعی مربوط با جنگها در غزه و اوکراین است که «بای سیستمز» به گفته خودش امسال سودی بیسابقه بالغ بر ۳ میلیارد پوند داشته است. گمانهزنی بر این است که تصمیم لغو پشتیبانی امدادی به این دلیل است که «بای سیستمز» بتواند پروژههای مربوط به افزایش ۵ درصدی هزینههای تسلیحاتی اعضای ناتو را دنبال کند.
از زمان این تصمیم، چندین قرارداد بزرگ بشردوستانه لغو شده است. یکی از آنها قرارداد برنامه جهانی غذای سازمان ملل (WFP) برای ارسال کمکهای بشردوستانه به ۱۲ مقصد در سراسر سومالی است؛ در این منطقه تقریبا ۵ میلیون نفر با سطوح «بحرانی» گرسنگی روبرو هستند.
این تحولات پس از تصمیم شرکت «بای سیستمز» برای پس دادن گواهینامه سازمان هواپیمایی کشوری بریتانیا برای هواپیمای پیشرفته توربو-پراپ (ATP) رخ داده است. بر اساس این واگذاری صلاحیت پرواز آخرین مدل هواپیمای تجاری این شرکت لغو میشود. «بای سیستمز» به آژانس ایمنی هوانوردی اتحادیه اروپا اطلاع داد که این مدلها «دیگر تولید نمیشوند و تا آنجا که آنها میدانند، تنها تعداد کمی از این هواپیماها در حال بهرهبرداری هستند.»
اگرچه چندین کشور هنوز توربو-پراپ را ثبت کردهاند، آخرین اپراتور شناختهشده، شرکت EnComm Aviation، یک اپراتور حمل و نقل هوایی کنیایی بود که متخصص در ارائه کمکهای بشردوستانه در سراسر شرق آفریقا است. «جکتون اوبولا»، مدیر EnComm Aviation، میگوید: « در زمان بیثباتی جهانی کمکی که هواپیماهای ما تحویل دادند، برای مردم سودان جنوبی، سومالی و جمهوری دموکراتیک کنگو حیاتی بود.» او ادامه میدهد: «تصمیم بای سیستمز برای قطع ناگهانی پشتیبانی از تمام هواپیماهای ما، ناوگانمان را زمینگیر کرده و تأمین منابع حیاتی برای نیازمندترین افراد را قطع کرده است. اکنون، مردم شرق آفریقا با وضعیت خطرناکی روبرو هستند، در حالی که بای سیستمز منافع تجاری خود را در اولویت قرار میدهد.»
بین مارس ۲۰۲۳ و ماه گذشته، هواپیماهای شرکت EnComm Aviation، ۱۸۶۷۷ تن کمک به سومالی، سودان جنوبی، تانزانیا، جمهوری دموکراتیک کنگو، جمهوری آفریقای مرکزی و چاد تحویل دادند.
برنامه جهانی غذا تخمین میزند که یک تن غذا (معمولا غلات، حبوبات و روغن) میتواند نیازهای روزانه حدود ۱۶۶۰ نفر را برآورده کند. هواپیمای توربو-پراپ شرکت بای از این جهت برای ماموریتهای بشردوستانه ایدهآل بود که میتوانست در باندهای کوتاهتر رایج در مناطق دورافتاده فعالیت کند. هر کدام از این هواپیماها میتوانند ۸.۲ تن بار را حمل کند.
در نامهای پیش از اقدام به لغو مجوز که توسط وکلای EnComm به شرکت بای ارسال شد، به قابل استفاده نبودن ۱۲ هواپیمای کمکی شرکت و بدون استفاده ماندن آنها اشاره شده است.
این نامه به ایمیلها و جلسات بین مدیریت بای و EnComm Aviation اشاره دارد. EnComm ادعا میکند که به این شرکت القا شده بود که بای حداقل به مدت پنج سال خدمات خود به توربو-پراپ را ادامه خواهد داد. همچنین در این نامه ذکر شده که این تصمیم «بدون هیچ گونه مشورت یا اطلاع رسمی به EnComm» گرفته شده است.
در همین حال، مکاتبات بای سیستمز نشان میدهد که تصمیم آنها برای لغو گواهینامه صلاحیت پرواز هواپیمای توربو-پراپ «دائمی و برگشتناپذیر» است.
در میان چندین قرارداد بشردوستانه که EnComm مجبور به لغو آنها شده است، یک توافق ۱۰ ساله برای فعالیت در جمهوری دموکراتیک کنگو وجود دارد.
یکی دیگر از این قراردادها مربوط به برنامه جهانی غذا در سومالی است که قرار است هواپیماهای EnComm در دو فرودگاه مستقر شوند و از آنجا غذا را به مناطقی با بحران طبقهبندی شده منتقل کنند. این قرارداد که توسط گاردین مشاهده شده و قرار بود از ۱ سپتامبر ۲۰۲۵ تا ۳۱ آگوست ۲۰۲۶ ادامه داشته باشد، لغو شده است.
طبق گزارش سازمان ملل، ۴.۶ میلیون نفر در سومالی با سطح بحرانیِ گرسنگی درگیرند، در حالی که ۱.۸ میلیون کودک زیر پنج سال از سوءتغذیه حاد رنج میبرند. سازمان غذا و کشاورزی سازمان ملل متحد درباره سودان جنوبی هشدار میدهد که برخی مناطق در آن دچار قحطی هستند؛ کشوری تحت حمایت پروازهای EnComm.
در مجموع، ۷.۷ میلیون نفر در سراسر سودان جنوبی از جمله ۲.۳ میلیون کودک با ناامنی غذایی حاد مواجهاند که این بیش از نیمی از کل جمعیت کل کشور را تشکیل میدهد.
در جمهوری دموکراتیک کنگو رکورد وضعیت بدتر است و ۲۷.۷ میلیون نفر در بحبوحه درگیریهای گرسنگی حاد را تجربه میکنند. وضعیت در استانهای شرقی این کشور و پس از درگیری طولانی مدت در منطقه بدتر است.
تحلیلگران انتظار دارند امسال سود شرکت بای افزایش بیشتری را تجربه کند، چرا که این شرکت در بحبوحه بیثباتی فزاینده، از افزایش هزینههای نظامی در سطح جهان سود میبرد.